W polskim Internecie dość trudno znaleźć jakiekolwiek materiały dotyczące minionego Festiwalu Piosenki Radzieckiej, który przez wiele lat odbywał się w Zielonej Górze. Udało nam się uzyskać zgodę na publikacji bardzo ciekawego artykułu, w którym możemy poznać działanie aparatu bezpieczeństwa wobec Festiwalu Piosenki Radzieckiej.
Artykuł powstał w ramach projektu naukowego Instytutu Pamięci Narodowej „Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych, dziennikarskich i naukowych w latach 1944-1990″. Autorem pracy jest Prof. UAM Dr hab. Krzysztof Brzechczyn, za którego zgodzę na publikację niniejszym bardzo dziękuję.
–
WSTĘP
Festiwal Piosenki Radzieckiej (FPR) w Zielonej Górze był jedną z najbardziej prestiżowych imprez kulturalnych organizowanych w PRL i świadczył o “braterskiej przyjaźni polsko-radzieckiej” [2]. Jego początki sięgają 1961 r., gdzie działacze Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Zielonej Górze zorganizowali konkurs dla amatorów na najlepsze wykonanie piosenki radzieckiej. Pomysł tak się spodobał, że zdecydowano, iż odtąd w Zielonej Górze odbywać się będą finały Ogólnopolskiego Konkursu Piosenki Radzieckiej. Pierwszy odbył się w 1962 r. Po trzech latach, w 1965 r., Konkurs przekształcił się w Festiwal Piosenki Radzieckiej.
W dekadzie Edwarda Gierka festiwal – finansowany ze środków centralnych Ministerstwa Kultury i Sztuki – był jednym z podstawowych imprez propagandy PRL transmitowany przez telewizję z udziałem władz partyjnych i delegacji radzieckiej. W eliminacjach poprzedzających zielonogórski finał brało udział blisko 100 tys. uczestników. Głównymi nagrodami były złote, srebrne i brązowe samowary. Na scenie debiutowało wielu znanych artystów. Przygotowaniami do organizacji festiwalu kierował Komitet Organizacyjny, w skład którego wchodzili przedstawiciele lokalnych władz partyjnych i państwowych Zielonej Góry.
Stopniowo festiwal obrastał w imprezy towarzyszące: Ogólnopolskie Sympozjum Rusycystyczne, Plener Plastyczny w Łagowie Lubuskim, Dni Literatury Radzieckiej, wystawy książki i sztuki radzieckiej, spotkania z autorami i twórcami radzieckimi, itp. [3].
Ostatni raz festiwal odbył się w czerwcu 1989 r. Rok później przestał istnieć, podobnie jak jego patron – Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
–
KRYPTONIM “PIOSENKA”
Festiwal wykraczający swoim znaczeniem poza granice miasta i regionu siłą rzeczy musiał budzić zainteresowanie zielonogórskiej Służby Bezpieczeństwa, a dokładniej Wydziału III SB KW MO. Jego przebieg nadzorowano w ramach sprawy obiektowej, której nadano kryptonim “Piosenka” [4]. W Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału w Poznaniu zachowały się materiały dotyczące operacyjnego zabezpieczenia festiwali w latach 1982, 1983 i 1984. Czy ochraniano festiwal również wcześniej i później? Na obecnym stanie badań nie można na to pytanie odpowiedzieć.
Najtrudniejsze – z punktu widzenia formułowanych przez władzę obaw – było zabezpieczenia festiwalu w okresie stanu wojennego. Działania te prowadzono w ramach sprawy obiektowej “Piosenka”, która została rozpoczęta 28 maja 1982 r., a zakończona 16 czerwca 1983 r.; objęły one zatem dwa festiwale – XVIII, który odbył się w 1982 r. i XIX w 1983 r.
“W Planie zabezpieczenia XVIII Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze” przewidywano udział 4,5 tys. widzów oraz spodziewano się przybycia delegacji władz partyjno-państwowych z krajów obozu socjalistycznego. W cytowanym dokumencie stwierdzano, że
“wyniki kontynuowanego rozpoznania zjawisk, środowisk i osób wskazują, iż aktualna sytuacja operacyjno-polityczna na terenie miasta i województwa zielonogórskiego kształtuje się korzystnie. Nie uzyskano również informacji wyprzedzających o ewentualnych planowanych zakłóceniach przebiegu koncertów i imprez, jak też przygotowywanych wrogich wystąpieniach o charakterze politycznym. Niemniej jednak w obecnym okresie należy się liczyć z możliwością wykorzystania poszczególnych koncertów przez element wrogi politycznie do realizacji swych antyradzieckich i antysocjalistycznych celów”. [5]
Planowany zakres zabezpieczeń festiwalu był niezwykle szeroki. Przewidywano rozpoznawanie zamiarów i działań wobec imprezy środowisk oraz osób podejrzanych o “działalność przestępczą, polityczną i kryminalną”, wzmożenie działań prewencyjno-porządkowych mających na celu “neutralizację elementu kryminalnego i chuligańskiego”. Wobec dziennikarzy akredytowanych przy biurze prasowym, artystów i pisarzy zaproszonych do udziału w poszczególnych imprezach kulturalnych planowano podjęcie działań polegających na:
– sprawdzeniu ich we właściwych komendach wojewódzkich MO i wyeliminowaniu osób przejawiających działalność antysocjalistyczną;
– operacyjnym zabezpieczeniu ważniejszych imprez towarzyszących i miejsc zakwaterowania;
– prowadzeniu kontroli zachowania się wytypowanych osób i przeciwdziałaniu wszelkim negatywnym zamiarom z ich strony [6].
SB i MO miały także zbierać informacje o pobycie w Zielonej Górze dziennikarzy z krajów kapitalistycznych. Na czas trwania festiwalu planowano dokonać jak najwięcej zatrzymań osób poszukiwanych za popełnienie przestępstw pospolitych. Miano zadbać o stan nawierzchni dróg i oznakowania tras komunikacyjnych.
–
…CDN…
–
Źródło REPOZYTORIUM UNIWERSYTETU IM. A. MICKIEWICZA
–
* * * * * * * * Przypisy: [1] Artykuł powstał w ramach projektu naukowego Instytutu Pamięci Narodowej „Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych, dziennikarskich i naukowych w latach 1944-1990. [2] O propagandowym znaczeniu FPR rozpatrywanej z perspektywy teorii postkolonialnej, zob.: E. Domańska, „Obrazy PRL w perspektywie postkolonialnej. Studium przypadku”, [w:] „Obrazy PRL. O konceptualizacji realnego socjalizmu w Polsce”, red. K. Brzechczyn, Poznań, 2008, s. 167-187 [3] H. Szczeóła, Zielona Góra. „Rozwój miasta w Polsce Ludowej”, Poznań 1984, s. 209-210. [4] Kontrola operacyjna prowadzona w ramach spraw obiektowych miała charakter profilaktyczny, a jej celem było niedopuszczenie do szerzenia się w ochranianym obiekcie (mogły nim być np.: zakład pracy, impreza masowa, organizacja czy jednorazowe wydarzenie) postaw i działań antysystemowych, zob.: F. Musiał, „Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970-1989)”, Kraków 2007, s. 250-260. Kontrolę operacyjną SB nad imprezami kulturalnymi prowadzoną w ramach spraw obiektowych analizowano w odniesieniu do Lubuskiego Lata Filmowego w Łagowie (A. Małyszka, „Filmowcy pod obserwacją”, „Niezależna Gazeta Polska, Świat kultury w sieci SB. Dodatek specjalny IPN” 2007, nr 10, s. IV-V), Festiwalu Artystycznego Młodzieży Akademickiej w Świnoujściu (E. Krasucki, FAMA’77 w perspektywie aparatu bezpieczeństwa [w:] Artyści a służba Bezpieczeństwa. Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych, red. R. Klementowski, Sl. Ligarski, Wrocław 2008, s. 157-172), Międzynarodowego Festiwalu Festiwali Teatrów Studenckich na Dolnym Śląsku (S. Ligarski, Kontrola operacyjna festiwali teatralnych na Dolnym Śląsku przez Służbę Bezpieczeństwa w latach 1960-1989, [w:] Artyści a Służba…, s. 183-196) i Wrocławskiego Teatru Pantomimy (S. Ligarski, Agentura we Wrocławskim Teatrze Pantomimy, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989” 2009, nr 1(7), s. 225-251). [5] Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu (dalej: AIPN Po), Plan zabezpieczenia XVIII Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze, sygn. IPN Po 0038/154, k. 10. [6] AIPN Po, Plan zabezpieczenia XVIII Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze, sygn. IPN Po 0038/154, k. 12. * * * * * * * *1 komentarz
Comments RSS TrackBack Identifier URI
MUZYKA ROSYJSKA | Portal o współczesnej muzyce rosyjskiej | 
[…] WOKÓŁ „PIOSENKI”. CZ. 1 […]